(145) Δύο ιστορικές πορείες της Εικόνας „Ελπίς των Απελπισμένων“ στη Δύση

Η δύο ιστορικές πορείες της εικόνας της Παναγίας „Ελπίς των απελπισμένων“

στις πόλεις Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Βενετία, Μιλάνο και Φράισινγκ της Βαυαρίας.

Α) Η πρώτη ιστορική πορεία της Εικόνας από Θεσσαλονίκη στην Κωνσταντινούπολη, στη Βενετία, στο Μιλάνο και στη πόλη Φράισινγκ της Βαυαρίας. (950-1440 μ.Χ)

Η εικόνα της Παναγίας με το προσωνύμιο „Η Ελπίς των Απελπισμένων“ φιλοτεχνήθηκε, σύμφωνα με τον τύπο της Αγιοσορίτισσας, στη Θεσσαλονίκη τον 10^ο αιώνα μ. Χ. και από εκεί μεταφέρθηκε στη βυζαντινή αυτοκρατορική αυλή, στην Κωνσταντινούπολη.

Το 1399 ο τότε αυτοκράτορας Μανουήλ Β΄ διαβλέποντας την επερχόμενη απειλή των Οθωμανών, αποφάσισε να ταξιδεύσει στη Δύση και να ζητήσει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τούς ηγέτες των μεγάλων κρατών. Για το σκοπό αυτό μετέφερε και αρκετά δώρα για να τα χαρίσει στους ηγεμόνες της Δύσης. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται και η εικόνα της Παναγίας „Ελπίς των Απελπισμένων“, την οποία δώρησε στον ηγεμόνα του Μιλάνου, πρίγκηπα Gian Geleazzo Visconti. Το προσωνύμιο της εικόνας τόνιζε τη δύσκολη θέση του αυτοκράτορα απέναντι στον οθωμανικό κίνδυνο. Βοήθεια δεν έλαβε από τον ηγεμόνα του Μιλάνου, η εικόνα όμως παρέμεινε εκεί και αργότερα μεταφέρθηκε σε συγγενή του ηγεμόνα, που ήταν αρχιεπίσκοπος στη πόλη Φράισινγκ της Βαυαρίας, ο οποίος και την δώρησε τελικά, το 1440, στο εκκλησιαστικό μουσείο της πόλης Φράισινγκ. Έκτοτε η εικόνα αυτή παραμένει μονίμως στο Μουσείο και επί 600 χρόνια δεν μετακινήθηκε από το χώρο αυτό.

Συν τω χρόνω απέκτησε η εικόνα και την προσωνυμία „ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ“ και με τον τίτλο αυτό είναι σήμερα γνωστή και καταχωρημένη σε διεθνή βιβλιογραφία και σε επίσημα λεξικά τέχνης

Β) Η δεύτερη ιστορική πορεία της Εικόνας από την πόλη Φράισινγκ της Βαυαρίας στις πόλεις Θεσσαλονίκη και Βενετία (2018)

Η Ιερά Μητρόπολη Γερμανίας συνοδός στη δεύτερη ιστορική πορεία της Εικόνας

Στα πλαίσια της πολυετούς ολοσχερούς ανακαίνισης του μουσείου Φράισινγκ, υπήρξε για πρώτη φορά, από το 1440, η ευκαιρία και η δυνατότητα να μεταφερθεί η εικόνα της Παναγίας και σε άλλα μουσεία εκτός Βαυαρίας, ως δανειο έκθεμα σε εκθέσεις έργων τέχνης.

Η εικόνα „Ελπίς των Απελπισμένων“/„ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ“ επαναπατρίζεται. (Οκτώβριος 2018)

Με αφορμή την έκθεση „Βυζαντινών Εικόνων της Θεσσαλονίκης“ που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο 2018 στην Ιερά Μονή Βλατάδων Θεσσαλονίκης, η έφορος της έκθεσης Δρ. Φλώρα Καραγιάννη επισκέφθηκε τη πόλη Φράισινγκ και παρεκάλεσε τους αρμοδίους να επιτρέψουν την μεταφορά της εικόνας στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στον τόπο όπου προ χιλιετίας φιλοτεχνήθηκε. Θα είναι η πρώτη φορά που η εικόνα αυτή επαναπατρίζεται. Με θετική στάση στο αίτημα αυτό του διευθυντή του μουσείου κ. Dr. Christoph Kürzeder και της επιστημονικής συνεργάτιδος Dr. Carmen Roll και με την έγκριση του Καρδιναλίου Μονάχου και Προέδρου της Συνόδου των Καθολικών Επισκόπων της Γερμανίας, Σεβ. Reinhard Marx, κατέστη δυνατό η εικόνα „Ελπίς των Απελπισμένων“ να μεταφερθεί και να εμπλουτίσει την έκθεση στη Θεσσαλονίκη.

Τα εγκαίνια της έκθεσης τέλεσε η ΑΘΠ ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, παρουσία των εκκλησιαστικών, πολειτιακών και πολιτικών εκπροσώπων και άλλων φορέων της τοπικής κοινωνίας.Στα εγκαίνια παρἐστη, ως εκπρόσωπος της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας ο Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου Απόστολος Μαλαμούσης, Αρχιερατικός Επιτετραμμένος για τις δημόσιες σχέσεις με τη Βαυαρική Πολιτεία. Να σημειωθεί ότι τη σχετική διαμεσολάβηση στις εκκλησιαστικές βαυαρικές Αρχές για τη μεταφορά της εικόνας στη Θεσσαλονίκη, είχε αναλάβει ο Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης.

Η Εικόνα και πάλι στη Βενετία, στη πόλη που αφίχθη το πρώτον, το 1399 μ.Χ.

(Νοέμβριος 2018)

Το εκκλησιαστικό μουσείο Φράισινγκ και η Εθνική Βιβλιοθήκη Βενετίας οργάνωσαν από κοινού μια έκθεση στη Βενετία με τον τίτλο: „Οι τελευταίες ημέρες του Βυζαντίου – Η Εικόνα του Αγίου Λουκά στη Βενετία“.

Τα εγκαίνια της έκθεσης τέλεσε στις 25 Νοεμβρίου 2018 ο Αρχιεπίσκοπος Μονάχου και Φράισινγκ και Πρόεδρος της Συνόδου των Καθολικών Επισκόπων της Γερμανίας, Σεβ. Reinhard Marx με αρχιερατική θεία Λειτουργία στο Ναό του Αγίου Μάρκου Βενετίας. Στον κατάμεστο ναό ο Καρδινάλιος αναφέρθηκε διεξοδικά στην Παναγία, ως Eλπίδα των απελπισμένων και στη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου όλοι μας αναζητούμε στέγη παρηγοριάς και ασφάλειας στις προσευχές της και στις δεήσεις της προς τον Κύριο.

Η έκθεση έχει ως κύριο έκθεμα, σε κεντρική και περίοπτη θέση, την εικόνα της Παναγίας και παράλληλα και άλλα δώρα που είχε προσκομίσει ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β΄ και που παραχωρήθηκαν, ειδικά για την έκθεση αυτή και από άλλα μουσεία της Ευρώπης

Ο Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης παρέστη, ως εκπρόσωπος της Ιεράς Μητροπόλεως Γερμανίας,στην θεία λειτουργία στο ναό του Αγίου Μάρκου, στα εγκάινια της έκθεσης στην Εθνική Βιβλιοθήκη και στο εκκλησιαστικό κοντσέρτο που δόθηκε προς τιμή της Παναγίας, σε κτἰριο της εν Βενετία Αδελφὀτητας του Αγίου Ευαγγελιστού Ιωάννη, του οποίου ιερά λείψανα φυλάσσονται στο εκεί παρεκκλήσιο.

Στο κοντσέρτο είχαμε τη μεγάλη χαρά και τιμή να θαυμάσουμε την εκ Λαμίας καταγομένη μουσικό κ. Κατερίνα Γιανιτσιώτη με τις μελωδίες που μας πρόσφερε με το βιολοντσέλο.

H εικόνα Παναγίας „Ελπίς των Απελπισμένων“ διασχίζει με σχεδία τον ποταμό Ίζαρ της Βαυαρίας.

Ο κεντρικός οδικός άξονας που συνέδεε την Ιταλία με τη Βαυαρία και τα άλλα κράτη της Ευρώπης, βορείως των Άλπεων, διήρχετο από τον πλωτό ποταμό Ίζαρ της Βαυαρίας, όπου μεγάλων διαστάσεων ξύλινες σχεδίες μετέφεραν ανθρώπους και εμπορεύματα.

Δεν είναι γνωστό το εάν ο αυτοκράτορας Μανουήλ διεπέρασε τον ποταμό Ίζαρ στο ταξίδι του στην Αγγλία. Η εικόνα όμως της Παναγίας πρέπει έφθασε στη πόλη Φράισινγκ Βαυαρίας αφού διεπέρασε τον ποταμό Ίζαρ με σχεδία.

Στα ίχνη αυτής της ιστορικής πορείας ο Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης και η κ. Helga Lauterbach, πρόεδρος του „Βαυαρικού Συλλόγου Πλωτών Σχεδίων Ίζαρ“ διοργάνωσαν μια ελληνοβαυρική πορεία πλεύσης με σχεδία στον ποταμό Ίζαρ, με πολυποίκιλο θρησκευτικό, εκπαιδευτικό, μουσικό και χορευτικό πρόγραμμα. Επί της σχεδίας τέλεσε ο π. Απόστολος την ακολουθία του Αγιασμού, πλαισιούμενος από τον τότε φοιτητή θεολογίας και νυν αρχιμανδρίτη και προιστάμενο του Ιερού Ναού των Αγίων Πάντων Μονάχου π.Γεώργιο Σιώμο και τον ιεροψάλτη και καθηγητή στο Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Μονάχου, ελλογ. κ.Κωνσταντίνο Νικολακόπουλο. Ο ιδιοκτήτης της σχεδίας κ. Seitner παρέστη με την εικόνα του αγίου Νεπομούκ, του προστάτου των εργαζομένων σε ποταμόπλοια. Ακολούθως η κ. Lauterbach προέβη σε μια ιστορική αναδρομή σχετικά με τη χρήση και σημασία των πλεουμένων σχεδίων των ποταμών και με τη συμβολή τους στο εμπόριο και γενικώτερα στην ιστορία των βαυαρικών πόλεων και της Ευρώπης.

Ακολούθησε το βαυαρικό έθιμο ανοίγματος ενός βαρελιού μπύρας με κτυπήματα στην κάνουλα, πράγμα που πέτυχε ο Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης με δύο μόνο κτυπήματα. Το έθιμο αυτό τελείται κάθε χρόνο και στη Γιορτή της Μπύρας στο Μόναχο, όπου ο Αρχιδήμαρχος Μονάχου προσπαθεί με δύο ή τρία κτυπήματα στην κάνουλα να ανοίξει το βαρέλι της μπύρας.

Με βαυαρική και ελληνική ζωντανή μουσική με τους μουσικούς Μιχάλη Αμανατίδη και Γιάννη Καλλία και με ελληνικούς και με βαυαρικούς χορούς (επί της σχεδίας) έλαβε πέρας η θαυμάσια ελληνοβαυαρική ημέρα.

Η Εκκλησία μας στο Μόναχο και ο ποταμός Ίζαρ

Η συνεχής ανάμνηση της πορείας της εικόνας της Παναγίας τον 14ο αι. επί πλεουμένης σχεδίας στον ποταμό Ίζαρ και το γεγονός ότι χιλιάδες συμπατριώτες μας από την δεκαετία του 1960 μέχρι σήμερα διεπέρασαν (όχι επί σχεδίας) τον ποταμό Ίζαρ με την Ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, υπήρξαν καθοριστικά στο να γίνει μέλος του „Βαυαρικού Συλλόγου Πλωτών Σχεδίων Ίζαρ“ ο πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης. Με τη συμμετοχή του στον σύλλογο τονἰζει τη συμβολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας σ΄αυτή τη βαυαρική ζωή και παράδοση, όπως αυτή επευλογήθηκε και από την εικόνα της Παναγίας „Ελπίς των Απελπισμένων“, της „ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ“. Επίσης κάθε χρόνο τελείται τα Θεοφάνεια ο αγιασμός του Ίζαρ στο Μόναχο με συμμετοχή επισήμων εκπροσώπων της βαυαρικής κοινωνίας και της παροικίας μας και πλήθους ελληνορθοδόξων πιστών.

Medien-pemptousia.gr Video

Φωτογραφίες:

Φωτογραφίες 1 και 2: Νικόλαος Μαγγίνας

Φωτογραφία 3: Ζάχος Καρεκλάς /Orthodoxia.Info

Φωτογραφία Floßfahrt 1 και 2: Helga Lauterbach

Φωτογραφία 8163. Μαλαμούσης. (εκθεση στη της εικόνας στη Βενετία)

——————————————————————————————————

Die zwei historischen Wege der Lukasikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“ in die Städte Thessaloniki, Konstantinopel, Venedig, Mailand und Freising (Bayern)

Der erste historische Weg der Lukasikone von Thessaloniki nach Konstantinopel, Venedig, Mailand und Freising (950 – 1440 n. Chr.)

Die Muttergottesikone mit dem Titel „Die Hoffnung der Hoffnungslosen“ wurde im 10. Jahrhundert n.Chr. in Thessaloniki angefertigt und von dort nach Konstantinopel an den byzantinischen Kaiserhof gebracht.

Im Jahre 1399 erkannte der damalige Kaiser Manuel II. bereits die Gefahr einer Eroberung Konstantinopels durch die Osmanen und beschloss aus diesem Grund eine Reise in den Westen zu unternehmen, um dort finanzielle und militärische Hilfe von den europäischen Herrschern zu erhalten. Zu diesem Zweck nahm er auf seine Reise viele Geschenke mit um diese den Herrschern zu überreichen. Dabei nahm er auch die Muttergottesikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“ mit und verschenkte sie an den Prinzen von Mailand Gian Galeazzo Visconti.

Die Bezeichnung dieser Ikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“ zeigte die schwierige Lage des byzantinischen Kaisers gegenüber der osmanischen Gefahr.

Hilfe vom Mailänder Prinzen hat er zwar nicht erhalten, die Ikone blieb aber dort und wurde später an einen Verwandten des Prinzen, der Erzbischof in Freising war, überreicht, der sie schließlich im Jahre 1440 dem Domschatz der Stadt Freising übergab.

Seitdem befindet sich die Ikone im Museum des Domschatzes und hat seit 600 Jahren diesen Ort nicht mehr verlassen.

Im Laufe der Zeit hat die Ikone auch die Bezeichnung „Lukasbild“ erhalten und ist mit diesem Titel in internationalen Bibliographien und Kunstlexika bekannt.

Der zweite historische Weg der Ikone von Freising in die Städte Thessaloniki und Venedig

Die Griechisch-Orthodoxe Metropolie von Deutschland begleitet den zweiten historischen Weg der Ikone (2018)

Im Rahmen der langjährigen Generalsanierung des Diözesanmuseums Freising bestand bzw. besteht zum ersten Mal seit 1440 die Möglichkeit und Gelegenheit die Ikone auch anderen Orten und Museen außerhalb Bayerns als Leihgabe für Ausstellungen zur Verfügung zu stellen.

Die Ikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“ oder „Lukasbild“ kommt an ihren Entstehungsort zurück (Oktober 2018)

Im Rahmen der Ausstellung „Byzantinische Ikonen von Thessaloniki“, die im Oktober 2018 im Kloster Vlatadon in Thessaloniki stattfand, hat die Kuratorin Dr. Flora Karagiani das Diözesanmuseum in Freising besucht und bat darum, die Lukasikone als Leihgabe in Thessaloniki, ihrem ursprünglichen Entstehungsort vor 1000 Jahren, präsentieren zu dürfen.

Mit der Zustimmung und positiven Einstellung des Direktors des Diözesanmuseums Herr Dr. Christoph Kürzeder und der stellvertretenden Leiterin Frau Dr. Carmen Roll sowie der wohlwollenden Unterstützung S.E. Erzbischof von München und Freising und Vorsitzender der Bischofskonferenz Kardinal Reinhard Marx, konnte die Ikone die Ausstellung in Thessaloniki bereichern.

Die Ausstellungseröffnung hat das Ehrenoberhaupt der Orthodoxen Kirche weltweit, Seine Allheiligkeit der Ökumenische Patriarch von Konstantinopel Herr Bartholomaios I., vorgenommen in Anwesenheit von Vertretern und Gästen kirchlicher, staatlicher und anderer gesellschaftlicher Institutionen von Thessaloniki und Nordgriechenland.

Insbesondere durch den persönlichen Einsatz von Erzpriester Apostolos Malamoussis konnte die Ausstellung der Lukasikone in Thessaloniki realisiert werden, wie die Kuratorin Dr. Flora Karagianni in ihrer Begrüßung bei der Ausstellungseröffnung mitteilte und sie bedankte sich dafür sehr bei Erzpriester Malamoussis.

Das Lukasbild wieder in Venedig, in der Stadt die sie auf ihrem Weg nach Westen 1399 erreichte (November 2018)

Das Diözesanmuseum Freising und die Biblioteca Nazionale Marciana in Venedig haben gemeinsam eine Ausstellung in Venedig organisiert mit dem Titel „Die letzten Tage von Byzanz – Das Freisinger Lukasbild in Venedig“.

Die Eröffnung der Ausstellung am 25. November 2018 nahm S.E. Erzbischof von München und Freising und Vorsitzender der Bischofskonferenz Kardinal Reinhard Marx vor mit einem Pontifikalamt in der Basilica di San Marco. In seiner Predigt im gut besuchten Dom wies Kardinal Marx auf die Mutter Gottes hin, als eine Hoffnung, die Religionen und Kulturen gleichermaßen bewegt und vereint, eine Hoffnung, die den Menschen Heil und Segen in einer oft verloren scheinenden Welt verheißt.

Die Ausstellung zeigt auf eine wunderbare Art und Weise das Lukasbild und weitere Geschenke, die Kaiser Manuel II. auf seiner Reise mitgebracht hatte, sowie historische Dokumente der damaligen Zeit, die auch von anderen Museen Europas als Leihgabe zur Verfügung gestellt wurden.

Als Vertreter der Griechisch-Orthodoxen Metropolie von Deutschland nahm der Erzpriester des Ökumenischen Patriarchats und Bischöflicher Beauftragter für die staatlichen Belange im Freistaat Bayern Apostolos Malamoussis am Eröffnungsgottesdienst, an der Führung durch die Ausstellung und am Festkonzert in der Scuola Grande di San Giovanni Evangelista teil. Beim Festkonzert hatten wir die große Freude die Griechin Katerina Giannitsioti mit ihrem Violoncello zu bewundern.

Ebenfalls zu bewundern ist der Katalog zur Ausstellung des Diözesanmuseums in Venedig, der die gesamte Epoche mit ihrem historischen Hintergrund zu den Ausstellungsstücken darstellt. Der Katalog beschreibt auf fantastische Weise die Zeit, die damaligen Personen und Ereignisse die mit der Geschichte des Lukasbildes zusammenhängen.

Die Ikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“/ Lukasbild setzt auf ihrem Weg nach Freising (1400 n.Ch.) mit einem Floß über die Isar

Die zentrale Achse, die Italien mit Bayern und Nordeuropa verbindet, führt über die Isar. Es gab daher große Flöße die Menschen und Waren sicher über den Fluss auf die andere Seite transportierten.

Es ist nicht bekannt ob Kaiser Manuel II. auf seiner Reise nach England über die Isar gereist ist, aber vermutlich musste das Lukasbild diesen Weg nehmen um nach Freising zu kommen.

Auf den Spuren dieses historischen Wegs der Ikone über die Isar, haben Erzpriester Apostolos Malamoussis und Frau Helga Lauterbach, Vorsitzende des vor fünf Jahren gegründeten Flößer-Kulturverein München-Thalkirchen e.V., eine griechisch-bayerische Floßfahrt mit einem vielfältigen, religiösen und kulturellen Programm mit Musik und Tanz organisiert.

Auf dem Floß feierte Erzpriester Malamoussis einen Gottesdienst mit der Segnung des Floßes sowie der Isar, musikalisch begleitet mit orthodoxen Hymnen von Theologiestudenten Herrn Georgios Siomos und vom Professor für Orthodoxe Theologie an der LMU, Konstantinos Nikolakopoulos. Herr Franz Seitner, der Betreiber der Flößerei, war ebenfalls mit seiner Heiligenfigur des Heiligen Nepomuk, der Beschützer der Flößer, anwesend.

Zunächst hat Frau Lauterbach in einem sehr interessanten Vortrag über die soziale und wirtschaftliche Bedeutung der Flößer in Bayern und ganz Europa referiert. Die griechischen Musiker Michael Amanatidis und Iannis Kallias mit ihrer griechischen Musik und bayerische Musiker begleiteten im Anschluss daran die griechisch-bayerischen Tänze auf dem Floß.

Erzpriester Malamoussis schaffte es zudem mit zwei Schlägen das Bierfass anzuzapfen, um auch für das leibliche Wohl zu sorgen.

Die griechisch-orthodoxe Kirche in München und die Isar

Die immerwährende Erinnerung an den historischen Weg der Ikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“ auf einem Floß über die Isar im 15. Jahrhundert n. Chr. und die Tatsache dass tausende Griechen von 1960 bis heute ebenfalls die Isar, wenn auch ohne Floß, überquert haben mit der Hoffnung auf eine bessere Zukunft, waren ausschlaggebend dafür, dass Erzpriester Malamoussis Mitglied des Flößer-Kulturverein München-Thalkirchen e.V. wurde.

Mit seiner Mitwirkung im Verein unterstreicht er den Beitrag und die Anteilnahme der Griechisch-Orthodoxen Kirche an dieser bayerischen Tradition der Floßfahrt, wie sie auch von der Ikone „Hoffnung der Hoffnungslosen“/ Lukasbild gesegnet wurde. Außerdem wird seit Jahren die Isar am 6. Januar von der Griechisch-Orthodoxe Metropolie von Deutschland gesegnet, mit einer in ökumenischer Verbundenheit orthodoxe Wasserweihe, in Anwesenheit hoher Vertreter von Kirche, Staat und Stadt und tausenden Gläubigen.

Fotos::

Foto 1 και 2: Nikolaos Manginas

Foto 3: Zachos Kareklas /Orthodoxia.Info

Foto Floßfahrt 1 και 2: Helga Lauterbach

Foto 8163. Μαλαμούσης. (Lukasbild in Venedig)