(112) Βιολιά της Ελπίδας
Η Ιερά Μητρόπολη Γερμανίας σε ιστορικό κοντσέρτο με βιολιά από τους κρατουμένους στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης Γερμανίας.
Mε τον τίτλο „Τα Βιολιά της Ελπίδας“ έλαβε χώρα στο ανάκτορο της πόλης Νταχάου ένα κοντσέρτο, στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν τα βιολιά των φυλακισμένων στα γερμανικά Στρατόπεδα Συγκέντρωσης, Νταχάου, Άουσβιτς, Μπούχενβαλντ, Καουφερινγκ κ.λ.π.
„Τα βιολιά επέζησαν και εξακολουθούν να είναι σε χρήση. Πίσω όμως από κάθε βιολί υπάρχει και μια προσωπική ιστορία και όλη η ιστορία του Ολοκαυτώματος“, σημειώνει χαρακτηριστικά η κ. Brigitta Unger- Richter, διευθύντρια του Τμήματος για τη διατήρηση της ιστορίας στη Νομαρχία Νταχάου.
Η μουσική χρησιμοποιήθηκε μέσα στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης για διάφορους σκοπούς, όπως λ.χ. στα πρωινά και βραδυνά προσκλητήρια, ή σε πορείες. Σε μερικές περιπτώσεις οι κρατούμενοι έπαιζαν μουσικά κομμάτια σε γενέθλια συγκρατουμένων τους, ή στο θάλαμο μελλοθανάτων. ή συνόδευαν μεταφορές πτωμἀτων. Οι ναζιστές δημιούργησαν στη Γερμανία „Ορχήστρες αιχμαλώτων“ και στο Νταχάου δημιούργησαν τη „Μονάδα Μουσικής του Στρατοπέδου“.
Παρά τούτα η μουσική παρείχε στους κρατουμένους ένα είδος καταφυγής, μια βαλβίδα και μια βοήθεια για επιβίωση. Πολλοί εβραίοι επέζησαν του ολοκαυτώματος, λόγω της ενασχόλησής τους στις Ορχήστρες αιχμαλώτων.
Το κοντσέρτο με τον τίτλο „Τα Βιολιά της Ελπίδας“ αναβίωσε τα μουσικά μέλη που παίχθηκαν στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης, όπως λ.χ. η σερενάτε του Μότσαρτ „Μια μικρή μουσική νυκτός“, το „Τραγούδι του Νταχάου“ του Χέρμπερτ Τσίππερ, το „Ποιητές και αγρότες“ του Σουππέ κ.α.
Δύο από βολιά του κοντσέρτου είχαν χρησιμοποιηθεί και στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Νταχάου από τους κρατουμένους, τον αυστριακό Erich Weininger και τον Abram Merczynski.
Επειδή οι ναζιστές είχαν απαγορεύσει τη μουσική εβραίων μουσικοσυνθετών, οι κρατούμενοι έπαιζαν έργα και του εβραίου Felix Mendelssohn Bartholdy, παραπλανώντας τους ναζιστές με ένα άλλο όνομα συνθέτη.
Όλα τα βιολιά του κοντσέρτου , όπως λ.χ. το „Βιολί του Άουσβιτς“ προέρχονται από μια συλλογή του εβραίου κατασκευαστή βιολιών, Ammon Weinstein και του υιού του Avshalom, οι οποίοι, στο εργαστήριό τους στο Τελ Αβίβ, συντήρησαν και συντηρούν επιμελὠς τα μουσικά αυτά όργανα και διέσωσαν τον ήχο τους.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μετά τον πόλεμο εβραίοι διασωθέντες από το ολοκαύτωμα, ή τα παιδιά τους παρέδωσαν τα βιολιά στον κ. Weinstein με την παρακληση να τα αγοράσει, ειδάλλως θα τα κατέστρεφαν. Δεν είθελαν να έχουν σχέση με βιολιά που κατασκευάστηκαν στη Γερμανία, σε μια χώρα με τόσες οδυνηρές εμπειρίες. Μέχρι σήμερα βρίσκονται στο εργαστήριό του κ. Βάινστάιν 70 βιολιά.
Στο κοντσέρτο έλαβε μέρος, ως μουσικός και ο κ. Λόκα Σάλστμαν, υιός του κρατουμένου στο στρατόπεδο Νταχάου (1944-1945) Πέσα Σάλτσμαν.
Στη φωτογραφία ο Πρωτοπρεσβὐτερος Απόστολος Μαλαμούσης με τον κ. Avshalom Weinstein, τον συντηρητή των βιολιών των κρατουμένων στα Στρατόπεδα Συγκεντρώσεων. Κρατούν στο χέρι τους ιστορικό βιολί του αυστριακού Erich Weininger, που χρησιμοποιήθηκε στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Νταχάου
Ο εκ Βιέννης Erich Weininger συνελήφθη το 1938, όταν οι ναζιστές εισέβαλαν στην Αυστρία. Μετεφέρθη στο Νταχάου και αργότερα στο Μπουχενβαλντ. Είχε παντα μαζί του το εικονιζόμενο βιολί. Κατά τρόπο θυματουργικό, όπως ο ίδιος περιγράφει, αφέθη ελεύθερος και στη προσπάθειά του να διαφύγει από την τότε ναζιστική Ευρώπη και να καταφύγει στο Ισραήλ,συνελήφθη από τους Άγγλους στο καράβι προς την Παλαιστίνη και εξορίστηκε στο νησί Μauritius. Εκεί μαζί με άλλους εξόριστους δημιούργησε μια μουσική ομάδα που έπαιζε σε πλατείες και καταστήματα του νησιού. Το 1945 επέστρεψε στη Παλαιστίνη. Το βιολί του το χάρισε ο υιός του στο συντηρήτή βιολιών κ. Weinstein.
Στο ιστορικό αυτό κοντσέρτο στο ανάκτορο του Νταχάου παρέστησαν, με πρόσκληση του Νομἀρχη Νταχάου κ. Στέφαν Λεβλ, εκπρόσωποι της βαυαρικής κοινωνίας. Την Ιερά Μητρόπολη Γερμανίας εκπροσώπησαν ο εφημέριος της Ενορίας Αγίου Στεφάνου Νταχάου, Πρωτοπρεσβύτερος Αντώνιος Βήχος και ο Πρωτοπρεσβύτερος Απόστολος Μαλαμούσης.
Οι φωτογραφίες διετέθησαν ευγενώς από την κ. Silke Lein, από τη Νομαρχία Νταχάου.
—————————————————————————————–
To „Τραγούδι του Νταχάου“.
Στιχουργός: Jura Soyfer, μελοποίηση: Herbert Zipper
Ο στιχουργός Jura Soyfer και ο μουσικός Herbert Zipper ήταν από το 1938 αιχμάλωτοι στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Νταχάου.
Ο Zipper, σε προσωπική του συνέντευξη σε αυστριακό Μουσικό Περιοδικό περιγράφει τη δημιουργία του „Τραγουδιού του Νταχάου“, ως ακολούθως:
/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Αύγουστος 1938 στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Νταχάου:
Ο Jura Soyfer και εγώ έπρεπε να φορτώνουμε ένα κάρο με τσιμέντα, έξω από το Στρατόπεδο, να σύρουμε το κάρο μέσα στο Στρατόπεδο και να το ξεφορτώνουμε. Αναγκαστικά περνούσαμε από την κύρια πύλη του Στρατοπέδου στην οποία υπήρχε η επιγραφή „Η εργασία ελευθερώνει“ („Arbeit macht frei“). Η μεταφορά αυτή διήρκεσε μια περίπου εβδομάδα και η διαάβαση της πύλης έλαμβανε χώρα 30 φορές την ημέρα.
Την Τρίτη ή την τέταρτη ημέρα της μεταφοράς είπα στον Soyfer, την ώρα που σέρναμε το φορτωμένο κάρο:
Αυτή η επιγραφή πάνω από την πύλη – η εργασία ελευθερώνει- είναι ένας εμπαιγμός. Πρέπει οπωσδήποτε να αντισταθούμε και να δώσουμε στους συγκρατούμενούς μας λίγο θάρρος.
Ο Soyfer απάντησε αμέσως: Ναι έχω ήδη ασχοληθεί με το θέμα.
Μερικές ημέρες αργότερα που υποχρεωθήκαμε να εργαζόμαστε σε ένα λάκκο, όπου είμασταν μέχρι την κοιλιά μας μέσα στο νερό, μου είπε ο Soyfer ότι έχει ετοιμάσει ένα ποίημα και μου το απήγγελε προφορικά. Δεν το είχε γράψει σε χαρτί, φοβούμενος την ανακάλυψή του κειμένου από την Γεστάπο και την τιμωρία του, που θα ήταν η θανατική ποινή. Μου επανέλαβε το ποίημα αρκετές φορές και αμέσως ἀρχισα τη μελοποίησή του, όχι σε χαρτί, για τον γνωστό λόγο, αλλά μέσα στο μυαλό μου.
Με το τρόπο αυτό δημιουργήθηκε το Τραγούδι του Νταχάου, ως ένα εμβατήριο για να δώσει κουράγιο και θάρρος στους κρατουμένους.
/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Και οι δύο πρωτεργάτες και δημιουργοί του εμβατηρίου „Τραγούδι τιου Νταχάου“ μεταφέρθηκαν αργότερα στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ, όπου ο Zipper απελυθερώθηκε, ενώ ο Soyfer πέθανε εκεί από χολέρα.
To „Τραγούδι του Νταχάου“.
Συρματόπλεγμα, με θάνατο φορτωμένο,
έχει γύρω από τον κόσμο μας απλωθεί (τεντωθεί)
Επάνω ένας ουρανός χωρίς έλεος
στέλνει παγωνιά και ηλιοεγκαύματα.
Μακριά από μας είναι όλοι οι φίλοι
Μακριά η Πατρἰδα, μακριά οι γυναίκες μας
Όταν βουβοί αρχίζουμε την εργασία μας,
χιλιάδες (κρατούμενοι) τα ξημερώματα
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Ρεφραίν (επαναλαμβανόμενο μετά από κάθε στίχο)
Μάθαμε καλά το σύνθημα του Νταχάου
και γίναμε έτσι σκληροί ως το ατσάλι.
Να είσαι άνδρας, σύντροφε.
Να παραμείνεις άνθρωπος, σύντροφε.
Να κάνεις όλη την εργασία, να την αποπερατώσεις σύντροφε.
Διότι η εργασία ελευθερώνει (Arbeit macht frei).
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Κάτω από το στόμιο (μπούκα) των όπλων
ζούμε μέρα και νύκτα.
Το να ζείς εδώ μας γίνεται μάθημα
χειρὀτερο από ό,τι είχαμε φανταστεί.
Ουδείς πλέον μετρά ημέρες και εβδομάδες,
μερικοί ούτε και τα χρόνια.
Πολλοί έχουν καταρεύσει
και έχασαν το Πρόσωπό τους.
Κουβάλησε (ρυμούλκησε) την πέτρα
και τράβηξε (σύρε) τα βαγόνια ,
κανένα φορτίο δεν είναι για σένα τόσο δύσκολο (βαρύ)
Εσύ, όπως ήσουν στο παρελθόν
είσαι σήμερα, εδώ και καιρό όχι πλέον ο ίδιος.
Τρύπησε με το φτυἀρι το χώμα,
θάψε τον πόνο μέσα (στο χώμα) βαθειά,
και με τον ιδρώτα σου θα γίνεις
ο ίδιος ατσάλι και πέτρα.
Κάποτε θα μας ανακοινώσει η σειρήνα (του στρατοπέδου):
Σηκωθείτε για την τελευταία καταμέτρηση.
Και έξω που θα βρεθούμε
θα είσαι , σύντροφε, παρών.
Λαμπρά θα μας χαμογελά η ελευθερία,
προχωρείτε μπροστά με φρέσκο θάρρος.
Και η εργασία που κάνουμε
αυτή η εργασία θα γίνει καλή.
//////////////////////////////////////////////////////////////